8. Էթիկայի ու վարքի կանոններ

Ինչպես իրական, այնպես էլ առցանց կյանքում կան գրված և չգրված կանոններ։ Հաղորդակցվելիս շատ կարևոր է պահպանել այդ կանոնները, որոնք կոչվում են էթիկայի կանոններ, իսկ համացանցում ՝ ցանցային էթիկա (network ethics, այստեղից էլ՝ նեթիկետ)։

▶ Հիշե՛ք, որ սովորաբար գործ ունեք մարդու հետ։

▶ Հարգե՛ք դիմացինի ժամանակն ու հնարավորությունները:

▶ Պահե՛ք սեփական դեմքը, արժանապատվությունը:

▶ Եթե կարող եք, օգնե՛ք ուրիշներին:

▶ Մի՛ մտեք կոնֆլիկտի մեջ:

▶ Ձեր հնարավորությունները մի՛ չարաշահեք:

▶ Սովորե՛ք ներել ուրիշների սխալները:

Համացանցը լի է մանիպուլյացիայի և խաբեության ծուղակներով։ Առավել խնդրային է թվային ինքնության գողությունը կամ այսպես ասած՝ կրկնօրինակումը (քեթֆիշինգ)՝ շահադիտական նպատակներով։ Այն կարող է արվել ֆինանսական շահեր հետապնդելու նպատակով, բայց նաև ուղղված լինի թվային ինքնության ոչնչացմանն ու ստորացմանը։ Իհարկե, սա ոչ միայն նեթիկետի կոպիտ խախտում է, այլև կիբերհանցագործություն, որը հետապնդվում և պատժվում է գրեթե բոլոր երկրներում։

Յուրաքանչյուր երկիր ունի իր սեփական օրենսդրությունը և ենթաօրենսդրական ակտերը, որոնք կարգավորում են համացանցում հասարակական գործունեությունը և սոցիալական փոխհարաբերությունները։ Դրանցից շատերն անդրադառնում են ինքնության գողությանը, կիբերհանցագործություններին, անձնական տվյալների արտահոսքին, ատելության խոսքին և անհանդուրժողականությանը։

Անցում կատարելով չգրված օրենքների դաշտ (ինքնակարգավորում)՝ պետք է նշել, որ թվային ինքնության և հաղորդակցության ձևավորման ընթացքում էթիկական սկզբունքներին հետևելը կարևոր է վստահությունը և առցանց առողջ միջավայրը պահպանելու համար:

Հարգանք անձնական կյանքի գաղտնիության նկատմամբ. Միշտ հարգե՛ք անհատների թվային գաղտնիությունը. անձնական տեղեկությունները, լուսանկարները կամ հաղորդագրությունները պետք է հրապարակվեն նրանց համաձայնությամբ։ Բացառություն են միայն հանրությանը սպառնացող մեծ վտանգների, աղետների, սպասվող հանցագործությունների դեպքերով կատարվող բացահայտումները։ Ստացե՛ք համաձայնություն հատկապես անչափահասների նկարներ, տեղեկություններ հրապարակելուց առաջ:

Ազնվություն. Եղե՛ք անկեղծ և ազնիվ ձեր թվային ինքնության հարցում: Տեղեկատվության կեղծումը կարող է անվստահություն առաջացնել և վնասել ձեր թվային և անցանց հեղինակությանը:

Կիբերհարձակում և ոտնձգություն. Զերծ մնացե՛ք կիբերհարձակման, առցանց ոտնձգության կամ ատելության խոսքի ցանկացած ձևից։ Բարձրաձայնե՛ք նման անպատշաճ պահվածքի մասին։

Աղբյուրներ և գրագողություն. Բովանդակություն տարածելիս միշտ տրամադրե՛ք պատշաճ հղում և հարգե՛ք հեղինակային իրավունքները: Գրագողությունը և ուրիշների աշխատանքն օգտագործելը կարող է վնասել ձեր իսկ հեղինակությանը:

Թվային քաղաքացիություն. Եղե՛ք պատասխանատու թվային քաղաքացի՝ հաղորդում ներկայացնելով (report) անպատշաճ բովանդակության վերաբերյալ՝ անհրաժեշտության դեպքում օգնելով ուրիշներին և նպաստելով առցանց դրական միջավայրի ձևավորմանն ու պահպանմանը:

Հանդուրժողականություն և ներառականություն. Ընդունե՛ք բազմազանությունը և եղե՛ք ներառական ձեր առցանց շփումներում: Հարգե՛ք տարբեր տեսակետները և մշակութային դրսևորումները:

Խարդախություններ և խաբեություն. Զգույշ եղե՛ք առցանց խարդախություններից: Կրթե՛ք ինքներդ ձեզ և մյուսներին թվային խարդախություններից պաշտպանվելու համար: Խուսափե՛ք գաղտնի տվյալների հրապարակումից, ինչպիսիք են՝ գաղտնաբառերը, ֆինանսական տվյալները կամ տան հասցեները: Օգտագործե՛ք անվտանգ, եզակի գաղտնաբառեր և երկգործոն նույնականացում: Ձեր հաշիվների կորուստը կնպաստի նաև ձեր մտերիմների տվյալների կորստին։

Այսպիսով, թվային բնիկները մեծացել են արագ փոփոխությունների աշխարհում, և ոչ բոլորն ունեն թվային գրագիտության նույն մակարդակը: Շարունակական ուսուցումը կարևոր է գրագետ թվային ինքնությունը պահպանելու համար: Հավատարիմ մնալով էթիկայի այս չգրված օրենքներին՝ մենք կարող ենք ձևավորել դրական թվային ինքնություն և նպաստել ավելի գրագետ և հարգալից առցանց համայնք ունենալուն։